Tìm hiểu hạn từ “Phó Tế”

16-01-2025 424 lượt xem

Ảnh: 22 Tân Phó Tế TGP Saigon (16/1/2025)

Học viện Đaminh

WĐBĐM - Bước vào Năm Thánh 2025, tại TGP Sài Gòn và các Giáo phận khác trên cả nước, các Đức giám mục giáo phận đã truyền chức Phó tế cho các thầy chủng sinh và tu sĩ đang tu học tại Đại Chủng viện và Học viện Dòng tu. Nhân đây chúng ta cùng tìm hiểu nho nhỏ về ý nghĩa và nhiệm vụ của các Phó Tế.

Đôi khi tham dự Thánh Lễ, chúng ta nhận thấy bên cạnh vị chủ tế có một nhân vật, không phải là các em lễ sinh, mặc áo chùng màu trắng (áo alba) và đeo dây chéo cùng màu với lễ phục của vị chủ tế. Vị này có nhiệm vụ phụ giúp chủ tế trong Thánh Lễ, công bố Tin Mừng và thỉnh thoảng giảng Lời Chúa. Nhiều giáo dân không biết vị này là ai và phận vụ của ngài là gì. Những câu hỏi này sẽ được trả lời khi chúng ta tìm hiểu hạn từ "Phó tế."

1. Phó tế là ai?

Ở Việt Nam, người ta thường gọi Phó tế là “thầy sáu" vì thời trước Công đồng Vatican II, (1965) ứng viên chịu chức Linh mục phải lần lượt nhận bảy chức: (1). Giật chuông mở đóng cửa nhà thờ, (2). Đọc sách, (3). Trừ quỷ, (4). Giúp lễ, (5). Trợ Phó tế. (6). Phó tế và (7). Linh mục. Xét về mặt ngữ nghĩa, cách gọi “Phó tế" trong tiếng Việt có thể gây hiểu lầm. Theo nghĩa chặt, "Phó tế” có nghĩa là làm phó, phụ tá cho tư tế, và như thế công tác chính giới hạn vào việc phụng tự tế lễ. Theo nguyên ngữ, hạn từ phát xuất từ động từ Hy Lạp là diakonein: phục vụ, giúp việc. Truyền thống Kitô giáo quan niệm rằng công tác chính của các diaconos (phó tế) là công tác bác ái, phục vụ người nghèo; kế đó mới tới việc phục vụ Lời Chúa qua việc giảng dạy, và phục vụ bàn thờ trong các buổi cử hành phụng vụ.

Sách Giáo lý Hội Thánh Công giáo định nghĩa: “Các Phó tế là những thừa tác viên được phong chức để phục vụ Hội Thánh. Các Phó tế không có chức tư tế thừa tác, nhưng qua việc phong chức, họ lãnh nhận nhiệm vụ quan trọng trong thừa tác vụ rao giảng Lời Chúa, lo việc phụng tự, chăm sóc cộng đoàn và thực thi bác ái. Các Phó tế chu toàn nhiệm vụ của mình dưới quyền mục vụ của Giám mục." (SGLHTCG, số 1569-1571).

2. Lịch sử và ý nghĩa của chức Phó tế

Trong các thư Tân Ước, chẳng hạn như trong thư Rôma 16,1, cụm từ diakonos ám chỉ tới một người nam, kể cả nữ, mang một chức vụ trong cộng đoàn. Tư tưởng thần học có tính nền tảng dựa trên quan điểm rằng, sự sống và cái chết của Chúa Giêsu chính là một sự phục vụ đối với chúng ta, và vì thế, sự phục vụ nên trở thành thái độ chính yếu của người Kitô hữu và của người dấn thân trong Giáo Hội. Sách Tông đồ Công vụ (x. Cv 6,5) tường thuật các Tông đổ của cộng đoàn sơ khai đã bổ nhiệm một số nam giới để họ phụ giúp các Tông đồ chăm lo việc bác ái xã hội trong cộng đoàn các tín hữu, trong số đó có Thánh Stêphanô. Tại Giáo Hội Rôma thuộc thế kỷ thứ nhất, chúng ta bắt gặp các Phó Tế như là những người trợ giúp các Giám mục, trong việc chăm sóc những người nghèo và các bệnh nhân.

Từ thế kỷ thứ V, chức vụ này trong Giáo Hội Rôma đã đánh mất đi tầm quan trọng, nó trở thành một cấp chuyển tiếp cho chức Linh mục. Chỉ tới Công đồng Vatican II, Giáo Hội mới tái khôi phục chức Phó tế như là chức vụ thuộc trật tự Bí tích, được thi hành một cách cố định. Chức Phó tế vĩnh viễn có thể được ban cho người nam đã lập gia đình, đã góp phần quan trọng giúp Hội Thánh chu toàn sứ mạng. Thật là thích hợp và hữu ích khi có những người chu toàn chức vụ Phó tế của Hội Thánh cả trong đời sống mục vụ và phụng vụ cũng như trong công tác xã hội và bác ái, "được thêm mạnh mẽ nhờ việc đặt tay” lưu truyền từ thời các Tông đồ và được kết hợp chặt chẽ với bàn thánh hơn, để họ chu toàn thừa tác vụ của mình một cách hữu hiệu hơn nhờ ơn Bí tích của chức Phó tế (Ad Gentes, số 16).

3. Phận vụ của phó tế

Bàn về phận vụ của Phó tế trong Giáo Hội, Công đồng Vatican II viết rằng: “Ở bậc thấp hơn của hàng giáo phẩm có các Phó tế, những người đã được đặt tay không phải để lãnh nhận chức vụ Linh mục, nhưng là để phục vụ. Thực vậy, được ân sủng Bí tích bồi bổ, các Phó tế trong sự hiệp thông với Giám mục và Linh mục đoàn, phục vụ Dân Thiên Chúa bằng việc phụng vụ, giảng dạy và bác ái.” (Lumen Gentium, số 29: Ad Gentes, số 16).

Một cách cụ thể, chúng ta sẽ biết rõ hơn phận vụ của Phó tế chiếu theo Giáo luật. Ở điều 835 triệt 3, Giáo luật tuyên bố một nguyên tắc tổng quát rằng, các Phó tế dự phần vào việc cử hành phụng tự chiếu theo quy tắc luật định. Đi vào chi tiết, trong Bí tích Rửa tội, điều 861 nói rằng Phó tế, cũng như Giám mục và linh mục, là tác viên thông thường của Bí tích. Sang đến Bí tích Thánh Thể, thì dĩ nhiên các Phó tế không thể cử hành Thánh Lễ, nhưng phần chính của Phó tế là tuyên đọc Phúc âm và giúp lễ. Ngoài ra, các Phó tế là tác viên thông thường trao Mình Thánh Chúa, cũng như các Giám mục và linh mục. Thêm vào đó, theo điều 943, các Phó tế là tác viên thông thường đặt Mình Thánh Chúa ra chầu và ban pháp lành Thánh Thế, cũng như các Linh mục. Sau cùng, sang đến Bí tích Hôn Phối, Phó tế có thể được Bản quyền sở tại hoặc Cha Sở ủy quyền để chứng Hôn phối nhân danh Giáo Hội (đ.1111).

Nói chung trong lãnh vực phụng vụ, bộ Giáo luật chỉ ấn định nguyên tắc, còn các chi tiết khác được mô tả cụ thể hơn trong các sách nghi thức phụng vụ ■

Với mục đích để Lời Chúa được loan truyền và thông tin Giáo hội được lan tỏa, Legio Mariæ sẵn lòng để các tổ chức và cá nhân sử dụng lại tin bài đã đăng trên báo giấy và báo mạng legiomariævn.com của mình.

Tuy nhiên, vì đức công bằng và sự bác ái, xin quý vị vui lòng ghi đầy đủ nguồn như sau: “Theo Đạo Binh Đức Mẹ, website: legiomariævn.com”.

Ngoài ra, nếu chia sẻ bài lên mạng xã hội (Facebook, Twitter…), đề nghị dùng đường dẫn gốc trên website của Đạo Binh Đức Mẹ.